วันอังคารที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2555

"ความเป็นเมือง"และ"กระบวนการทางอุตสาหกรรม"

คำว่า ความเป็นเมือง นั้น หมายถึง กระบวนการที่นำไปสู่การเกิดของเมือง ซึ่งรวมถึงการเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วของจำนวนประชากร และมีการจัดสรรทรัพยากรพื้นที่ของโลกให้เป็นที่อยู่ของประชาชนจำนวนมหาศาล ด้วยการเปลี่ยนแปลงและปรุงแต่งสิ่งแวดล้อมธรรมชาติให้กลายเป็นสิ่งแวดล้อมอย่างใหม่ที่เหมาะแก่การอยู่รวมกันของมนุษย์จำนวนมากมายมหาศาลเหล่านี้
           การสร้างสิ่งแวดล้อมเพื่อการอยู่อาศัยในลักษณะของเมือง มีปัญหาเกิดขึ้นในภายหลังก็คือปัญหาความแออัดของชุมชน เนื่องจากเมืองมีเนื้อที่ขยายได้ไม่มากแต่ประชากรมีการเพิ่มขึ้นอย่างมาก เมื่อมีการขยายในแนวราบไม่ได้ก็มีการขยายในแนวตั้ง เช่น เป็นตึกสูง ๆ มีหลายสิบชั้น ในแนวราบก็มีการแบ่งซอยเนื้อที่ออกเป็นพื้นที่แคบ ๆ แต่บรรจุประชากรไว้มากครอบครัวด้วยกัน ทำให้เกิดปัญหาต่อระบบการดำรงชีวิตของมนุษย์ ทั้งในการกิน การหายใจ และการถ่ายเทของเสีย ปัญหาความสกปรกเนื่องจากขาดสุขลักษณะนำเชื้อโรคสู่คน สัตว์ และพืช จึงมักจะพูดกันเสมอว่า ชุมชนแออัดเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรคที่ทำอันตรายต่อระบบชีวิตของมนุษย์โดยตรง ไม่ว่าจะเป็นผู้ที่อยู่ในชุมชนนั้นเอง หรืออยู่บริเวณใกล้เคียงก็ตาม
           มนุษย์ได้ดัดแปลงสิ่งแวดล้อมทั้งที่อยู่อาศัยและที่ทำกิจ เพื่อหาปัจจัยพื้นฐานสำหรับการดำรงชีพอย่างมากในปัจจุบัน ในอดีตมนุษย์ประกอบอาชีพทางการเกษตรเพื่อหาผลลิตผลเลี้ยงชีพ โดยดัดแปลงพื้นที่และส่วนประกอบของพื้นที่ที่ไม่มากนัก ในปัจจุบันมนุษย์ได้เพิ่มกระบวนการผลิตอาหารและปัจจัยเพื่อการดำรงชีพขึ้นหลายรูปแบบ ซึ่งเรียกว่า กระบวนการทางอุตสาหกรรม

วันจันทร์ที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2555

มนุษย์กับสิ่งแวดล้อม

มนุษย์เป็นสิ่งแวดล้อมที่มหัศจรรย์ประเภทหนึ่ง มนุษย์มีขีดความสามารถเหนือสิ่งแวดล้อมอื่นๆ  มนุษย์สามารถนำสิ่งแวดล้อมหนึ่งมาดัดแปลงให้เป็นสิ่งแวดล้อมใหม่  พฤติกรรมของมนุษย์มีความสำคัญต่อสิ่งแวดล้อมทั้งทางตรงและทางอ้อม รวมทั้งส่งผลดีและผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม   ในขณะเดียวกันสิ่งแวดล้อมก็มีส่วนในการกำหนดพฤติกรรมของมนุษย์   พฤติกรรมของมนุษย์จะเป็นไปตามสิ่งแวดล้อม
กล่าวได้ว่ามนุษย์และสิ่งแวดล้อมมีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงสิ่งใดสิ่งหนึ่งย่อมมีผลกระทบต่อสิ่งอื่นๆ ทั้งโดยทางตรงและทางอ้อม   การกระทำใดๆ ที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ย่อมมีผลตอบสนองต่อความเป็นอยู่ของมนุษย์ด้วยเสมอ    ด้วยเหตุดังนี้ การศึกษาและทำความเข้าใจเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม  เพื่อจะได้รู้จักใช้สิ่งแวดล้อมให้เป็นประโยชน์ต่อตนเองและสังคม เพื่อให้เราสามารถปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมได้เป็นอย่างดี และเพื่อมิให้เราทำลายสิ่งแวดล้อมที่ดีทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ
ในส่วนของสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองโดยธรรมชาติ   เป็นปัจจัยเบื้องต้นในการกำหนดรูปแบบวิถีการดำเนินชีวิตของมนุษย์ ไม่ว่าในด้านการตั้งถิ่นฐาน ด้านลักษณะของที่อยู่อาศัย ด้านการประกอบอาชีพ เป็นต้น  แต่สิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติจะสามารถกำหนดความเป็นอยู่ของมนุษย์ได้มากน้อยเพียงไร ย่อมขึ้นอยู่กับความเจริญก้าวหน้าของมนุษย์เอง
ส่วน สิ่งแวดล้อมที่มนุษย์สร้างขึ้น    ก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งเช่นกันที่มีความสำคัญในการกำหนดรูปแบบวิถีการดำเนินชีวิตของมนุษย์ การที่มนุษย์มีความเจริญก้าวหน้าทางด้านวิชาการมากขึ้น ทำให้มนุษย์หาทางที่จะใช้สิ่งแวดล้อมให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองอย่างมีประสิทธิภาพ   ทำให้ชีวิตได้รับความสะดวกสบายมากขึ้น มีความเป็นอยู่ดีขึ้น คุณภาพชีวิตดีขึ้น แต่ในขณะเดียวกันความเจริญก้าวหน้าทางด้านวิชาการของมนุษย์ ก็ได้สร้างสิ่งที่เลวร้ายให้เกิดขึ้นแก่สิ่งแวดล้อม  เช่น  ก๊าซพิษจากโรงงานอุตสาหกรรมที่ปล่อยออกสู่อากาศ ทำให้อากาศเป็นพิษ

วันจันทร์ที่ 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2555

ปรากฏการณ์ การกลายเป็นเมือง

จากปรากฏการณ์ทางประชากรที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน คือ ประชากรในชนบทได้ย้ายถิ่นเข้ามาอาศัยในเมือง เพื่อโอกาสในทางเศรษฐกิจ ทั้งทำการค้าขายหรือทำงานในสำนักงาน หรือในชนบทหลายแห่ง เช่นอำเภอที่เคยห่างไกลเพราะการคมนาคมไม่สะดวก ได้กลายเป็นชุมชนเมืองขนาดย่อม โดยมีลักษณะของความเป็นเมือง อาทิ ผู้คนอยู่อาศัยกระจุกตัวกัน ดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจในระบบตลาด และใช้บริการระบบสาธารณูปโภคอย่างทั่วถึง
                การกลายเป็นเมือง มีผลต่อสิ่งมีชีวิตและไม่มีสิ่งชีวิต อย่างทั่วถึงกันทั้งหมด การเปลี่ยนแปลงซึ่งเป็นผลมาจากการกลายเป็นเมืองนี้ อาทิเช่น วิถีชีวิตผู้คนต้องเปลี่ยนแปลงไป (จากที่เคยหาผักหาปลามาทำกับข้าวกิน ก็เปลี่ยนเป็นซื้อกับข้าวปรุงสำเร็จจากซุปเปอร์มาร์เก็ต จากที่เคยมีพื้นที่ให้ทำกิจกรรมต่างๆ นานา ก็อาจจะต้องมาอาศัยอยู่ในอพาร์ทเมนต์ห้องเล็กๆ) ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลเปลี่ยนไป (จากที่เคยอาศัยอยู่รวมกันเป็นหมู่บ้าน ช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ก็เป็นความสัมพันธ์ในเชิงเศรษฐกิจ คือเป็นพ่อค้าลูกค้ากัน เป็นต้น)  
แม้ว่า คนจะเป็นผู้ก่อให้เกิดปรากฏการณ์ดังกล่าว แต่ก็ไม่ใช่เฉพาะคนอย่างเดียวที่ได้รับผลกระทบจากการกลายเป็นเมือง สิ่งมีชีวิตอื่นๆ ก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน การที่คนเข้าไปอาศัยอยู่หนาแน่นในพื้นที่หนึ่ง จำเป็นต้องทำให้สิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิต (เช่น ก้อนหิน ภูเขา น้ำตก ฯลฯ) ที่เคยอยู่มาก่อนจำเป็นต้องหลีกทางให้ หรือหากจะกล่าวให้ถูกก็คือ ต้องปรับตัวสิ่งมีชีวิตพวกที่แข็งแรงก็สามารถปรับตัวให้เข้าอยู่กับสิ่งแวดล้อมใหม่ที่มีสภาพเป็นเมือง พวกที่อ่อนแอก็จำเป็นต้องสูญหายตายจากไปจากพื้นที่นั้นๆ พวกที่พอมีกำลังอยู่บ้างก็อาจย้ายถิ่นที่อยู่ออกไปอยู่ที่ใกล้เคียงที่ยังพอมีสภาพเดิมดังที่เป็นอยู่